İşçinin Haklı Fesih Nedenleri Nelerdir?

İşçinin Haklı Nedenle Fesih Sebepleri: Türk İş Hukuku Açısından Değerlendirme

İş ilişkileri, taraflar arasında karşılıklı güvene dayanan ve süreklilik arz eden sözleşmesel bağlardır. Ancak uygulamada çeşitli nedenlerle bu bağlar zedelenebilir ve sözleşmenin devamı işçi açısından katlanılamaz hale gelebilir. Bu tür durumlarda işçiye, iş sözleşmesini haklı nedenle ve derhal sona erdirme hakkı tanınmıştır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinde düzenlenen bu hak, işçinin uğradığı haksızlık karşısında sözleşmeyi feshetmesine ve kıdem tazminatına hak kazanmasına olanak tanır. Bu makalede, işçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı ve bu hakkın kullanımına esas teşkil eden sebepler mevzuat ve yargı kararları ışığında ele alınacaktır.

1. İşçinin Haklı Fesih Hakkının Hukuki Dayanağı

4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesi, işçiye bazı ağır ve önemli sebeplerin varlığı halinde iş sözleşmesini derhal feshetme yetkisi tanımaktadır. Bu düzenleme, işverenin sözleşmeye aykırı davranışlarının işçi üzerindeki etkilerini bertaraf etmeyi ve işçiyi korunmaya muhtaç taraf olarak güvence altına almayı amaçlamaktadır.

Madde 24, işçinin fesih hakkını üç ana başlık altında düzenlemektedir:

• Sağlık sebepleri

• Ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık halleri

• Zorlayıcı sebepler

Her bir başlık altında farklı somut durumlara yer verilmiş olup, işçinin bu hallerin varlığı halinde iş sözleşmesini derhal sona erdirmesi mümkündür.

2. Sağlık Sebepleri (Madde 24/I)

a. İşin Yapılmasında Tehlike Oluşması

İşçinin yaptığı iş, sağlık veya yaşamı için tehlike teşkil ediyorsa, işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Örneğin, ağır kimyasal maddeyle çalışan bir işçinin gerekli koruyucu ekipmanlar sağlanmadan çalıştırılması bu kapsamdadır.

b. İşverenin Bulaşıcı veya İşçiye Zararlı Hastalığa Yakalanması

İşverenin ya da işverenin doğrudan temas ettiği bir kişinin bulaşıcı hastalığa yakalanması, işçinin sağlığını tehdit eder hale gelirse, bu durum da fesih sebebi sayılır. Bu noktada işçinin risk altında olup olmadığının somut olay çerçevesinde değerlendirilmesi gerekir.

3. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırı Davranışlar (Madde 24/II)

Bu başlık, uygulamada en sık karşılaşılan fesih sebeplerini içermektedir.

a. İşverenin Yanıltıcı Davranışları

İşverenin işçiyi işe alırken nitelikleri, işi veya çalışma koşulları hakkında yanlış bilgi vermesi işçiye fesih hakkı tanır. Örneğin, yüksek maaş vaadiyle işe alınan işçiye daha düşük ücret verilmesi bu kapsamda değerlendirilir.

b. İşverenin Onur Kırıcı veya Taciz Edici Davranışları

İşverenin işçiye karşı sözlü, fiziksel veya psikolojik tacizde bulunması ya da bu tür davranışlara göz yumması, işçi açısından katlanılması güç bir ortam yaratır ve derhal fesih hakkı doğurur. Yargıtay kararlarında mobbing, bu başlık altında değerlendirilen önemli bir kavramdır.

c. İşverenin Suç Teşkil Eden Eylemleri

İşverenin, işçinin veya ailesinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarf etmesi, cinsel tacizde bulunması veya işçiye karşı tehditte bulunması gibi davranışlar, işçinin sözleşmeyi haklı nedenle feshetmesini mümkün kılar.

d. Ücretin Zamanında veya Eksiksiz Ödenmemesi

Ücret, iş sözleşmesinin en temel unsurudur. İşverenin işçiye ücretini yasal sürede ödememesi ya da sürekli eksik ödemesi durumunda işçi haklı nedenle fesih hakkını kullanabilir. Bu konuda Yargıtay, süreklilik ve kast unsurlarını dikkate alarak değerlendirme yapmaktadır.

4. Zorlayıcı Sebepler (Madde 24/III)

İşçinin çalıştığı iş yerinde bir haftadan fazla süreyle işin durmasına neden olan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması halinde, işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Örneğin, doğal afetler, yangın veya salgın hastalıklar sonucu işyerinin kapanması bu kapsamda değerlendirilebilir. Bu tür fesihlerde daima objektif ve öngörülemeyen bir durumun varlığı aranır.

Sonuç

İşçinin haklı nedenle fesih hakkı, iş hukukunun işçiyi koruma amacıyla tanıdığı en önemli güvencelerden biridir. Ancak bu hakkın doğru şekilde kullanılması, hem sürelere riayet edilmesini hem de ispat yükünün karşılanmasını gerektirir. Uygulamada sıkça karşılaşılan ücret ödememe, mobbing ve iş yerindeki etik dışı davranışlar gibi durumlar, işçinin iş sözleşmesini sonlandırmasında temel rol oynamaktadır. Bu nedenle işçinin haklı fesih hakkına ilişkin yasal düzenlemelerin bilinmesi ve gerektiğinde hukuki destek alınması, işçinin mağduriyetinin önlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır.